Hợp đồng quyền chọn là một trong những sản phẩm thuộc thị trường tài chính – thị trường chứng khoán phát sinh. Đây là một loại hợp đồng được các nhà giao dịch và đầu tư sử dụng rất nhiều trong việc giao dịch. Nhưng nó được hiểu và có ý nghĩa như thế nào ?
HỢP ĐỒNG QUYỀN CHỌN LÀ GÌ ?
Hợp đồng quyền chọn là một hợp đồng thỏa thuận cho phép người nắm giữ nó có quyền mua hoặc bán một khối lượng hàng hoá nhất định với một mức giá đã xác định vào một thời điểm trước đó. Các tài sản ở đây có thể là chỉ số, cổ phiếu, hàng hóa, hay các loại tiền điện tử mã hoá,… Nghe có vẻ giống hợp đồng tương lai nhưng khi sử dụng hợp đồng quyền chọn, các nhà đầu tư có thể không bắt buộc phải sử dụng và thực hiện vị thế của họ.
Dựa trên các chỉ số tài chính, hợp đồng quyền chọn giúp phòng ngừa và ngăn chặn được các rủi ro có thể xảy ra ở các vị thế hiện tại, nhằm thực hiện buôn bán đầu cơ.
CÁCH THỨC HOẠT ĐỘNG CỦA HỢP ĐỒNG QUYỀN CHỌN
Có hai loại quyền chọn cơ bản là quyền chọn bán và quyền chọn mua. Trong hợp đồng quyền chọn:
- Người mua hợp đồng quyền chọn phải trả phí ký kết hợp đồng, họ có quyền thực hiện giao dịch phát sinh hoặc không thực hiện nhằm mục đích phù hợp với lợi ích và mang lại lợi nhuận cho giao dịch của mình.
- Người bán được nhận phí ký kết hợp đồng, luôn luôn có nghĩa vụ hỗ trợ và giúp đỡ người mua.
Hợp đồng quyền chọn bao gồm ít nhất 4 thành phần:
- Kích cỡ – lệnh liên quan đến số lượng hợp đồng được giao dịch
- Ngày đáo hạn – ngày mà sau đó nhà đầu tư không thể thực hiện giao dịch được nếu không tiếp tục gia hạn
- Giá thực hiện – giá mà tài sản sẽ được mua hoặc bán khi người mua hợp đồng quyết định thực hiện quyền chọn
- Phí thực hiện hợp đồng – giá mua hợp đồng quyền chọn, là số tiền mà nhà đầu tư phải trả để lấy được quyền chọn.
Nếu giá thị thực hiện thấp hơn giá thị trường thì các nhà đầu tư có thể mua tài sản cơ sở ở mức giá rẻ và sau khi cộng cả phí thực hiện quyền chọn thì họ có thể chọn thực hiện hợp đồng để kiếm lợi nhuận. Nhưng khi giá thực hiện cao hơn giá thị trường thì nhà đầu tư sẽ không muốn thực hiện quyền chọn, khiến hợp đồng trở nên vô dụng. Khi hợp đồng vô dụng, người mua hợp đồng chỉ mất phí thực hiện quyền chọn mà họ đã trả để mua vị thế đó.
Khi thực hiện hay không thực hiện quyền chọn, chúng ta đều phải lưu ý rằng người bán phải thực hiện vị thế của mình nếu chúng ta (người mua) quyết định thực hiện. Nhờ đó, nếu người mua quyền chọn quyết định thực hiện quyền chọn trong hợp đồng thì người bán phải có nghĩa vụ bán tài sản cơ sở đi. Điều này tương tự khi một nhà đầu tư quyết định mua một quyền chọn bán và quyết định thực hiện nó, thì người bán phải mua tài sản cơ sở từ người đã mua hợp đồng. Có lẽ điều này sẽ khiến người bán chịu rủi ro cao hơn người mua. Trong khi mức thua lỗ của người mua chỉ nằm trong một khoảng giới hạn của chi phí thực hiện quyền chọn mà họ đã thanh toán để mua hợp đồng thì người mua có thể thua lỗ nhiều hơn tuỳ thuộc vào giá trị trên thị trường của tài sản.
Trên thực tế, nhiều nhà đầu tư có thể thực hiện quyền chọn của mình ở bất cứ thời điểm nào chỉ cần trước ngày đáo hạn. Những kiểu hợp đồng này hay được gọi là hợp đồng kiểu Mỹ. Còn hợp đồng kiểu Châu Âu thì chỉ được thực hiện vào đúng ngày đáo hạn hợp đồng. Ngoài ra, chúng ta phải lưu ý đến cách mệnh giá trong hợp đồng không liên quan đến vị trí địa lý của hợp đồng.
PHÍ THỰC HIỆN QUYỀN CHỌN
Phí thực hiện quyền chọn trên thực tế bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Ít nhất là được quyết định bởi 4 yếu tố: giá tài sản cơ sở, giá thực hiện, thời gian còn lại cho đến ngày đáo hạn và biến động của thị trường (hay chỉ số) tương ứng.
Ta có thể thấy được, giá tài sản và giá thực hiện tác động đến phí thực hiện quyền chọn theo cách đối lập nhau. Còn thời gian đến ngày đáo hạn giảm thì phí thực hiện quyền chọn của cả bán và mua đều giảm. Bởi vì xác suất để các hợp đồng trở nên có lợi cho nhà đầu tư sẽ thấp hơn. Còn mức biến động của thị trường lớn thường khiến phí thực hiện quyền chọn tăng cao hơn. Vậy, phí thực hiện hợp đồng quyền chọn là một kết quả của những yếu tố này kết hợp với cá sự ảnh hưởng khác nhau trên thị trường.
CÁC CHỈ SỐ HY LẠP – CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUYỀN CHỌN
Các chỉ số Hy Lạp là các công cụ được thiết kế để có thể đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến giá của hợp đồng. Tức là các giá trị thống kê được sử dụng để đo lường mức độ rủi ro của hợp đồng dựa trên nhiều biến số cơ sở khác nhau. Các Greeks chính và các thông số có thể đo lường được:
- Delta: đo lường mức độ thay đổi của giá hợp đồng quyền chọn trong mối tương quan với giá tài sản cơ sở. Ví dụ, chỉ số Delta là 0,6 cho thấy được chi phí thực hiện quyền chọn có thể tăng hoặc giảm 0,60$ tương ứng với mỗi mức tăng hay giảm 1$ của giá trị tài sản.
- Gamma: đo lường tốc độ thay đổi của chỉ số Delta theo thời gian. Tức là nếu Delta thay đổi từ 0,6 đến 0,45 thì chỉ số Gamma là 0,15.
- Theta: đo lường sự thay đổi về giá khi thời hạn của hợp đồng giảm một ngày. Cho thấy phí thực hiện quyền chọn sẽ dự kiến tăng hoặc giảm bao nhiêu khi hợp đồng quyền chọn dần đến ngày đáo hạn.
- Vega: đo lường tỷ lệ thay đổi trong giá hợp đồng khi mức độ biến động ngụ ý của tài sản cơ sở thay đổi 1%. Vega tăng thường phản ánh sự tăng giá của cả quyền chọn bán và mua.
- Rho: đo lường sự thay đổi giá dự kiến khi lãi suất biến động. Lãi suất tăng thường làm giá mua quyền mua chọn tăng và quyền chọn bán giảm. Tức là giá trị của Rho là dương đối với quyền chọn mua và âm đối với quyền chọn bán.
CÁC ỨNG DỤNG THƯỜNG GẶP
Công cụ bảo đảm
Hợp đồng quyền chọn được các nhà giao dịch sử dụng như một công cụ để giảm thiểu các rủi ro, bằng cách mua quyền chọn mua đối với các cổ phiếu mà họ đã nắm giữ. Nếu giá trị các cổ phiếu mà họ nắm giữ giảm, họ có thể bán để giảm việc thua lỗ.
Buôn bán đầu cơ
Hợp đồng quyền chọn cũng có thể dùng để buôn bán đầu cơ. Nếu tin giá của một tài sản sẽ tăng trong tương lai, các nhà đầu tư có thể mua quyền chọn mua. Nếu giá của tài sản tăng cao hơn giá thực hiện hợp đồng thì nhà đầu tư có thể thực hiện quyền chọn và mua tài sản với giá rẻ. Khi giá tài sản tăng cao hơn hay thấp hơn giá thực hiện theo cách làm cho hợp đồng mang lại lợi nhuận thì quyền chọn còn được gọi là vùng có tiền. Tương tự, một hợp đồng được gọi là hoà vốn nếu nằm ở điểm hoà vốn hoặc “vùng mất tiền” nếu thua lỗ.
Các chiến lược cơ bản
Khi sử dụng các hợp đồng quyền chọn, nhà giao dịch có thể sử dụng nhiều chiến lược khác nhau dựa trên 4 vị thế cơ bản. Người mua có thể dùng quyền chọn mua hoặc quyền chọn bán. Còn người bán có thể chọn bán hợp đồng quyền chọn mua hoặc hợp đồng quyền chọn bán. Và người bán cũng có nghĩa vụ phải mua hoặc bán tài sản nếu chủ hợp đồng quyết định thực hiện nó.
Ngoài ra, các chiến lược giao dịch quyền chọn khác nhau sẽ dựa trên các cách kết hợp khác nhau có thể đến từ các hợp đồng quyền chọn mua hay hợp đồng quyền chọn bán. Trên thực tế, quyền bán được bảo vệ, quyền mua được bảo hiểm, chiến lược song hành, chiến lược đinh ghim là một số ví dụ cơ bản của các chiến lược như vậy.
- Quyền bán được bảo vệ là việc mua một hợp đồng quyền chọn mua của một tài sản đã được sở hữu. Nó được xem như là một chiến lược phòng ngừa rủi ro và được xem là bảo hiểm danh mục đầu tư. Bởi vì nó giúp bảo vệ các nhà đầu tư trong trường hợp xu hướng giảm xảy ra, đồng thời giúp duy trì mức độ tiếp xúc của họ trong trường hợp giá tài sản tăng.
- Quyền được mua bảo hiểm là việc bán quyền chọn mua của một tài sản đã được sở hữu. Điều này giúp các nhà đầu tư tạo thêm thu nhập từ phí thực hiện quyền chọn từ các tài sản của họ. Nhưng nếu hợp đồng không được thực hiện thì họ cũng kiếm được phí hợp đồng, đồng thời cũng giữ lại được tài sản của mình. Ngược lại, khi hợp đồng được thực hiện do giá thị trường tăng, người bán phải bán đi vị thế của mình.
- Chiến lược song hành là việc mua cả quyền chọn mua và bán cùng với một tài sản với cùng một giá thực hiện và ngày đáo hạn. Điều này giúp các nhà đầu tư kiếm lợi nhuận khi tài sản tăng hay giảm với mức độ đủ lớn.
- Chiến lược đinh ghim là việc mua cả quyền chọn mua và bán ở vùng mất tiền – vùng có giá thực hiện cao hơn giá thị trường nếu là quyền chọn mua và ngược lại nếu là quyền chọn bán. Nó giống như một cái đai, nhưng mang chi phí thấp hơn khi thiết lập một vị thế. Thế nhưng khi sử dụng chiến lược đinh ghim, thị trường phải có biến động lớn thì nhà đầu tư mới thu về được lợi nhuận.
ƯU ĐIỂM CỦA HỢP ĐỒNG QUYỀN CHỌN
- Phòng ngừa được các rủi ro trên thị trường
- Linh hoạt hơn trong buôn bán đầu cơ
- Cho phép kết hợp bằng nhiều cách với nhiều chiến lược giao dịch khác nhau, với các cơ chế rủi ro và phần thưởng riêng biệt.
- Thu được lợi nhuận từ tất cả các xu hướng thị trường
- Có thể dùng để giảm chi phí khi tham gia vào vị thế
- Cho phép nhiều giao dịch được thực hiện cùng một lúc
NHƯỢC ĐIỂM CỦA HỢP ĐỒNG QUYỀN CHỌN
- Cơ chế làm việc và tính toán phí hợp đồng hơi rắc rối và khó hiểu
- Mang nhiểu rủi ro với người bán
- Phức tạp hơn khi so sánh với các lựa chọn thay thế thông thường
- Thị trường quyền chọn thường bị ảnh hưởng bởi thanh khoản thấp
- Giá trị của phí hợp đồng quyền chọn rất biến động và có xu hướng giảm khi đến gần ngày đáo hạn
HỢP ĐỒNG QUYỀN CHỌN VÀ HỢP ĐỒNG TƯƠNG LAI
Cả hai đều là các công cụ phát sinh tài chính nên có cùng các ứng dụng phổ biến. Nhưng nó vẫn có một số điểm khác biệt lớn trong cơ chế thanh lý của 2 loại hợp đồng này.
- Hợp đồng tương lai luôn được thực hiện khi đến ngày đáo hạn, các chủ hợp đồng có nghĩa vụ phải trao đổi tài sản cơ sở
- Hợp đồng quyền chọn chỉ phải thực hiện theo quyết định của người nắm giữ hợp đồng. Nếu chủ hợp đồng (người mua) thực hiện quyền chọn thì người bán hợp đồng phải giao dịch tài sản cơ sở.
Mặc dù là các tùy chọn giao dịch nhưng nó cũng như các công cụ phát sinh khác, hợp đồng quyền chọn cũng mang một số rủi ro nhất định. Thế nên trước khi sử dụng nó, các nhà giao dịch cần phải hiểu rõ về cách thức hoạt động để tránh những trường hợp rủi ro tiềm ẩn. Đồng thời sử dụng kết hợp với nhiều chiến lược phân tích kỹ thuật cơ bản để có thể hạn chế được các thua lỗ tiềm năng.
Anh em follow các kênh cộng đồng của Azcoinvest để cập nhật thêm về tin tức, xu hướng của thị trường Crypto nhé:
Azcoinvest Channel https://t.me/azcoinvestnews
Azcoinvest – Solana & BSC Gem https://t.me/azcoinvestgemgroup
Azcoinvest – NFT Gaming & Marketplace https://t.me/azcoinvestnft
Azcoinvest Airdrop & Bounty https://t.me/AirdropAZCoin
Twitter, Fanpage, và Tham gia nhóm Azcoinvest – Tài chính (Crypto & Forex)
